چه 'اتفاقات نادری' در دوره اوباما میان ایران و آمریکا رخ داده؟

گروهی از منتقدان دولت ایران پس از "رو به رو شدن اتفاقی" باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا و محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران، انتقادات تندی را علیه طرف ایرانی مطرح کرده اند.

آقایان اوباما و ظریف وزیر روز دوشنبه این هفته در راهروی سازمان ملل متحد به طور اتفاقی به هم برخورده و ضمن مصافحه و دست دادن برای لحظاتی با هم صحبت کردند. از زمان روی کار آمدن باراک اوباما به عنوان  رئیس جمهور آمریکا، برخی از رفتارها و کنش‌های مقام های دولت آمریکا نسبت به ایران و در مقایسه با سیاست های پیشین این کشور تفاوت‌هایی کرده است، از جمله شروع مذاکرات دوجانبه میان ایران و آمریکا که با مجوز آیت‌الله خامنه ای آغاز شد.

پیام تبریک نوروزی اوباما و پاسخ آیت‌الله خامنه‌ای

باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا که نخستین ماه های ریاست جمهوری خود را سپری می کرد در فروردین ۱۳۸۸ به مناسبت عید نوروز اولین پیام تبریک سال نوی ایرانی را خطاب به ملت و حکومت ایران داد و در  سال های بعد هم این کار را تکرار کرد. آقای اوباما در این پیام گفته بود "مایلم مستقیما مردم و رهبران جمهوری اسلامی را مخاطب قرار دهم."

او گفت "ایالات متحده مایل است جمهوری اسلامی ایران به جایگاه به حق خود در جامعه بین المللی دست یابد و این حق شماست، اما این حق با مسئولیت های واقعی همراه است و نمی توان از راه ترور یا اسلحه به چنین جایگاهی دست یافت بلکه راه رسیدن به آن، اقدامات صلح آمیزی است که عظمت واقعی ملت و تمدن ایران را به نمایش بگذارد... معیار این عظمت، توانایی در نابود کردن نیست، بلکه توانایی شناخته شده شما در ساختن و آفریدن است... می دانم که تحقق چنین آینده ای آسان نیست و کسانی هستند که اصرار دارند که اختلاف هایمان معرف ما باشد اما بگذارید کلام سعدی شاعر را که سال ها پیش سروده به خاطر بیاوریم که: بنی آدم اعضای یک پیکرند/که در آفرینش ز یک گوهرند."

آیت الله علی خامنه ای در اقدامی کم سابقه در سخنرانی روز اول سال خود به گفته های آقای اوباما واکنش نشان داد و گفت "آنها می گویند به سوی ایران دست دراز کرده ایم و ما می گوییم اگر آمریکا در زیر دستکش مخملی، دستی چدنی را پنهان کرده باشد این اقدام هیچ معنا و ارزشی ندارد." آیت الله خامنه ای در این سخنرانی گفت که می خواهد تاکید کند"ملت ایران درباره مسائل مربوط به خود اهل محاسبه و منطق است و احساساتی نمی شود... ما سابقه ای از رئیس جمهور و دولت جدید آمریکا نداریم بنابراین براساس عملکرد آنها قضاوت می کنیم."

نامه نگاری اوباما و آیت الله علی خامنه ای

مقام های ایران و آمریکا پیش از ریاست جمهوری باراک اوباما هم در موارد نادری علیرغم بیش از سه دهه قطع رابطه پیام‌هایی رد و بدل کرده‌اند، اما باراک اوباما با فرستادن دست کم ۴ نامه برای رهبر ایران، نشان داده که بیش از هر رئیس‌جمهور دیگر آمریکا مایل به تماس مستقیم با رهبر ایران است. علی شمخانی، نماینده رهبر ایران و دبیر شورایعالی امنیت ملی سال گذشته تایید کرده بود که ایران به بعضی از نامه های باراک اوباما به رهبر ایران که عمدتا بر مساله برنامه اتمی ایران متمرکز بوده پاسخ داده است. بیشتر بخوانید: همه نامه های باراک اوباما به رهبر ایران

مجوز آیت الله خامنه ای برای مذاکره مخفی و علنی با آمریکا

علی اکبر صالحی، از مقام های ارشد ایرانی چند هفته پس از به سرانجام رسیدن توافق جامع اتمی گفت که یک مقام عمانی در دیدار با مدیر وقت شرکت ملی نفتکش ایران از آمادگی آمریکا برای حل و فصل مسائل مربوط به اتمی خبر داده بود و پس از چند بار رد و بدل شدن پیام شفاهی میان دو طرف، "سرانجام با کسب اجازه" از آیت الله خامنه ای نخستین نشست با آمریکایی‌ها میان معاونان وزرای خارجه دو کشور برگزار شد.آقای صالحی گفته بود "ما خود را آماده می‌کردیم تا برای اجرای نقشه راه و تعیین جزئیات تعهدات متقابل وارد جلسه سوم با آمریکایی‌ها شویم. این فعل و انفعالات، مربوط به زمانی بود که کشورمان در آستانه انتخابات ریاست جمهوری قرار گرفته بود. در همین هنگام، از دفتر رهبر معظم انقلاب به ما اطلاع دادند که حسب صلاحدید معظم له، دیگر مذاکره را متوقف کنید؛ بگذارید بعد از تعیین تکلیف انتخابات، دولت بعدی مذاکرات را پیگیری کند."

آیت الله خامنه ای در سخنرانی روز اول سال ۱۳۹۲ گفته بود "من به مذاکره دو جانبه با آمریکا خوشبین نیستم اما مخالفتی هم با انجام مذاکره ندارم... پیشنهاد مذاکره یک تاکتیک آمریکایی است و ایالات متحده باید ثابت کند در پیشنهاد مذاکره منطقی، صادق است."

آقای صالحی گفته بود علیرغم مخالفت برخی از مقام های بلندپایه ایران با مذاکره با آمریکا، آیت الله خامنه ای مجوز این مذاکرات را صادر کرد.

گفت و گوی تلفنی روسای جمهور ایران و آمریکا

در نخستین تماس مستقیم روسای جمهور ایران و آمریکا، حسن روحانی و باراک اوباما در سپتامبر ۲۰۱۳ (مهرماه ۱۳۹۲) با هم تلفنی صحبت کردند. باراک اوباما به فاصله کوتاهی پس از این گفت و گو، در یک کنفرانس خبری در واشنگتن از این مکالمه بی سابقه خبر داد که به گفته مقام های آمریکایی به مدت ۱۵ دقیقه صورت گرفت. به گفته آقای اوباما، او پس از گفت و گو با همتای ایرانی خود به این نتیجه رسید که دو کشور می توانند به یک توافق جامع برای پایان دادن به مناقشه هسته ای دست پیدا کنند. منابع خبری گفتند که آقای روحانی در این مکالمه به باراک اوباما گفته بود که با عزم سیاسی می توان به سرعت به اختلافات بر سر برنامه اتمی ایران پایان داد. آقای روحانی همچنین به باراک اوباما گفته بود که به تعامل با اعضای گروه ۱+۵، به خصوص ایالات متحده در هفته ها و ماه های آینده امیدوار است.

آقای روحانی در توییتی که بعدا حذف شد، نوشت در پایان این مکالمه، برای آقای اوباما آرزو کرده که روز خوبی داشته باشد و رئیس جمهوری آمریکا هم به فارسی گفته است: خداحافظ. حسن روحانی نوشت که آقای اوباما برای او آرزوی سفری خوش داشته و بابت ترافیک سنگین نیویورک عذرخواهی کرده است.

مذاکره رکورد شکن وزرای خارجه دو کشور

وزرای خارجه ایران و آمریکا از زمان آغاز گفت و گوها برای رسیدن به توافق جامع، مجموعا در ۱۸ تاریخ متفاوت و در ۱۱ شهر مختلف با هم دیدار کردند. در بعضی از موارد وزرای خارجه تا سه بار در یک روز با هم دیدار و مذاکره کردند و دست کم در دو مورد با حضور دیگر همتایانشان مذاکره خود را نیمه شب آغاز کردند و تا صبح ادامه دادند. این میزان دیدار و گفت و گو میان وزرای خارجه ایران و آمریکا، از ۱۳۰ سال پیش که رابطه دیپلماتیک دو کشور آغاز شد (این رابطه پس از ماجرای گروگانگیری قطع شد) تاکنون بی سابقه است. بیشتر بخوانید: چه رکوردهایی در جریان مذاکرات اتمی ایران شکسته شد؟

نامه نگاری روسای جمهور ایران و آمریکا

حسن روحانی امسال در جریان سومین سفر خود به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در گفت و گو با یکی از شبکه های آمریکایی و در پاسخ به احتمال دیدار با باراک اوباما گفت "خیلی من در ذهنم این حرکات سمبلیک مطرح نیست که به هم برسیم و به هم دست دهیم. یا به هم نرسیم. به هم سلام کنیم و یا به هم نامه بنویسیم. البته نامه می‌نویسیم گاهی ایشان می‌نویسند و گاهی من می‌نویسم. مهم این است که بین ایران و آمریکا فاصله خیلی زیادی وجود دارد و خیلی مسایل در طول ۳۷ سال گذشته بوده که باید جبران شود... من معتقدم مردم ایران بیشتر می‌خواهند به آینده نگاه کنند تا در گذشته بمانند و این بسیار مهم است. اگر همین حالت در آمریکا هم باشد، مردم آمریکا هم همین را بخواهند؛ خواست ملی، حکومت‌ها را وادار می‌کند به اینکه راه جدیدی را پیدا و انتخاب کنند."

اولین حضور وزیر خارجه آمریکا در ملک دیپلماتیک ایران بعد از سه دهه

هفتم اردیبهشت امسال جان کری وزیر خارجه آمریکا و محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران در محل اقامت نماینده ایران در سازمان ملل در نیویورک دیدار کردند که این اولین بار از زمان قطع روابط دو کشور بود که یک وزیر خارجه آمریکا وارد یک ملک دیپلماتیک ایران شد. این دیدار در حاشیه کنفرانس عدم اشاعه سلاح های اتمی سازمان ملل انجام شد. آقایان ظریف و کری اولین بار به عنوان وزیر خارجه، در مهر ماه ۱۳۹۲ در همین شهر، نیویورک، با دیدار کرده بودند.